Out of the box-denken met je team? Dit moet je eerst weten
- Bob Muntjewerff
- Sep 15
- 7 min read
“Oké, we plannen een meeting waarin we even helemaal ‘out of the box’ gaan denken." Ongetwijfeld wel eens gehoord op het werk, toch? Het klinkt als de ultieme aanmoediging tot creativiteit. BAM! Denk nu groots, wild en onmogelijk, daarna kijken we wat er wél kan. Maar vergis je niet, want outside the box-denken is niet zomaar zonder regels wat roeptoeteren. Juist de combinatie van vrijheid en structuur kan zo’n meeting krachtig en effectief maken. Wil je het gebruiken in jouw organisatie? Ontdek wat out of the box-denken écht is en hoe je het aanpakt.
Negen stippen, vier lijnen
De beroemde ‘nine dot puzzle’ is de bron van de term ‘out of the box’. Hoe het werkt? Je krijgt 9 stippen in een vierkant (3x3) en de opdracht luidt als volgt: verbind de stippen met 4 rechte lijnen zónder je pen van het papier te halen. Veel mensen lukt dat niet en dat is precies de bedoeling: het daagt je uit om anders te kijken. De oplossing? Die komt later. Eerst iets anders...
Wat is dan die ‘box’ op jouw werk?
Wil je als manager dat jouw medewerkers eens ‘outside the box’ gaan denken, dan heb je er misschien een scherpe collega bij die vraagt: “Wat is die box dan eigenlijk?” En terecht. Heb je daar meteen een antwoord op? Waarschijnlijk niet. Want het gaat om méér dan vaste kaders. Het draait juist om onzichtbare grenzen: routines, aannames, regels en gewoontes. En die zijn voor iedereen anders. Een sluitend antwoord is er dus niet. Behalve dit: het is een mindset. En die kún je activeren. Hoe? Daar komen we zo op terug, maar eerst terug naar de 9 dots...
In de 9 stippen zien we automatisch een vierkant, dat is de box. Maar niemand zei dat het een vierkant móest zijn (hint!). Deze puzzel is dus meer dan een breinbreker, het is een krachtige metafoor. Waarom tekenen we die lijnen zelden buiten het denkbeeldige vierkant? Omdat we aannemen dat dat niet mag. En dat is precies wat er in het dagelijks werk ook gebeurt. Regels die nergens op papier staan, maar in onze hoofden toch keihard gelden. Out of the box- denken begint dus bij het doorzien van die onzichtbare grenzen. Pas als je weet waar jouw eigen 'box' zit, kun je proberen er bewust buiten te stappen.
En dat maakt deze simpele oefening zo relevant: het maakt zichtbaar hoe vast ons denken soms zit, zonder dat we het zelf in de gaten hebben.
➡️ Met jouw team out of the box-denken?
De Creativity Club is meester in het aanboren van creativiteit en innovatiekracht op de werkvloer. Onze programma’s helpen medewerkers hun creatief potentieel te verbeteren en deze in te zetten voor vernieuwing en innovatie.
De basis op orde
Voordat je een meeting plant, moet eerst de basis op orde zijn. Effectief out of the box-denken vraagt namelijk om een omgeving waarin mensen durven te denken, te zeggen en te proberen. Dat begint bij drie elementen:
Veiligheid en vertrouwen Zoals David Kelley benadrukt in zijn werk rond Creative Confidence: als mensen bang zijn om fouten te maken of belachelijk gevonden te worden, kun je brainstormen tot je een ons weegt, er komt niks los. Een veilige, open cultuur waarin je mag experimenteren is cruciaal. Kelley zegt het mooi: "Fail faster to succeed sooner."
Een groeimindset en intrinsieke motivatie Daniel Pink laat zien dat motivatie die van binnenuit komt, veel krachtiger is dan externe beloningen. Geef mensen autonomie, laat ze ergens beter in worden, en verbind hun werk aan iets dat er toe doet. Dan komt die creatieve energie vanzelf.
Multidisciplinaire samenstelling En dat hoeft niet groots te zijn. Zet een marketeer, developer en receptionist samen, of betrek een buitenstaander die niks weet van je vakgebied. Het verbreedt het perspectief en voorkomt tunnelvisie.
Die eerste is niet binnen een week te fiksen, maar de andere twee kun je waarschijnlijk (vlot) regelen. En dan…
Zó denk je effectief out of the box
De meeting is gepland, het whiteboard hangt klaar: weg met die box. Bespreek eerst samen welke aannames, twijfels of belemmeringen jullie tegenhouden om vrij te denken. Zet ze letterlijk op papier of plak ze op een muur. En dan? Leg ze bewust opzij. Zo maak je ruimte in het hoofd én in de groep. Pas daarna start je met een open, vrije brainstorm waarin alles mag en niks fout is.
Voorbeelden van creatieve technieken en oefeningen om aan de slag te gaan
Begin met “Wat als...?”.
Stel vragen die grenzen doorbreken. Wat als geld geen rol speelde? Wat als dit probleem niet bestond? Wat als we dit aan kinderen moesten uitleggen? Edward de Bono(*) gebruikte dit soort provocaties om je brein van de gebaande paden te duwen. In het geval van de 9 stippen kun je jezelf afvragen: welke beperkingen heb ik écht?
Wees speels.
Vergeet even het doel. Stel de meest basale aannames over je probleem ter discussie. Waarom doen we dit eigenlijk zo? Geen idee is te gek, laat associaties vrijuit stromen. Wij pleiten hier ook voor: creativiteit is niet lineair.
Verander de omgeving.
Een andere ruimte, een wandeling buiten, of zelfs een brainstorm op zitzakken. Nieuwe prikkels activeren andere denksporen. Ook Daniel Pink(*) benadrukt hoe belangrijk afwisseling en autonomie zijn om het creatieve brein aan te zetten.
Speel verschillende rollen.
Een piraat? Of een klant die jou haat? Door andere brillen te gebruiken zie je dingen die je normaal over het hoofd ziet. Deze techniek sluit aan bij het werk van Edward de Bono, die met zijn 'Six Thinking Hats' pleitte voor het bewust aannemen van verschillende perspectieven om het denken te verrijken. Hoe zou een kind van 3 de opdracht van de 9 stippen aanpakken? Die krast waarschijnlijk alle kanten op. Hint 😉.
Durf te proberen
Heb je een ruw idee? Test het. Probeer iets uit, maak een prototype, schets het op een servet. David Kelley: actie eerst, dan pas analyse.
Combineer het onverwachte.
Koppel twee totaal verschillende concepten. Maak ongewone verbindingen. Bijvoorbeeld: hoe zou een supermarkt werken als het een speeltuin was? Deze komt ook uit de koker van De Bono.
Omarm de beperkingen.
Schiet het echt alle kanten op en komen jullie tot niets praktisch? Complete vrijheid kan ook verlammend werken. Pak de beperkingen erbij, want die kunnen juist een enorme boost zijn voor je creativiteit. Denk aan een dichter die werkt binnen een haiku, een kok met alleen ingrediënten uit de voorraadkast of een ontwerper die iets moet bouwen met een klein budget. Juist een beperking kan helpen, ook weer eentje uit de koker van David Kelley(*). Let op: alleen als het écht een beperking is en geen aanname. Zie het als een reality-check zonder de ziel van de out of de box-meeting te doden.
Ja, en...
Ook een klassieker en tegenhanger van de energiedodende Ja, maar... Een deelnemer dropt een idee, en iedere volgende deelnemer reageert met "Ja, en..." gevolgd door een aanvulling of uitvergroting. Zo maak je een idee steeds groter, gekker, origineler of innovatiever. Deze speelse techniek stimuleert associatief denken en voorkomt dat ideeën te snel worden afgeschoten.
Wanneer gebruik je in the box en wanneer outside the box?
Niet elk probleem vraagt om een radicaal nieuw idee. Soms ligt de oplossing al binnen handbereik, verstopt in wat je al weet, hebt of doet. In the box-denken is dan juist heel krachtig. Je bouwt voort op wat er al is en zoekt naar verbetering, efficiëntie en betrouwbaarheid. Dat klinkt misschien minder spannend dan wild brainstormen, maar het is onmisbaar in veel dagelijkse situaties.
Wanneer gebruik je inside the box?
Bij uitvoerende taken en herhaalbare processen.
Als tijd, budget of risico beperkt zijn.
Wanneer stabiliteit en voorspelbaarheid belangrijker zijn dan vernieuwing.
Waar in the box-denken zorgt voor stabiliteit, is out of the box-denken de motor achter vernieuwing. Het is de manier van denken die nodig is als de oude oplossingen niet meer werken, als je vastloopt of iets écht nieuws wilt creëren. Hier laat je even los wat je weet, om ruimte te maken voor het onbekende. Het vraagt lef, verbeeldingskracht en het vermogen om met een frisse blik te kijken naar bestaande situaties.
Wanneer gebruik je outside the box?
Als je merkt dat je telkens tegen dezelfde grenzen aanloopt.
Bij het ontwerpen van nieuwe producten, diensten of processen.
Wanneer je op zoek bent naar een radicale verbetering of compleet andere aanpak.
Maar beter nog: combineer!
Out-of-the-box denken opent deuren naar oplossingen die eerst ondenkbaar leken. Juist in combinatie met 'in the box'-denken ontstaat de magie: wild ideeën bedenken en ze vervolgens realistisch maken. Eerst verkennen, dan verfijnen. Eerst losgaan, dan structureren.
Eerst even opwarmen voor je aan de slag gaat?
Voor je gaat brainstormen: activeer het creatieve brein. Probeer de 30 Circles Challenge van David Kelley. Geef elk teamlid een blad met 30 lege cirkels. Opdracht: maak in 3 minuten van zoveel mogelijk cirkels een herkenbaar rond object. Bespreek de opdracht na. Wie bleef met name hangen in één idee, bijvoorbeeld verschillende gezichtjes? Wie tekende juist hele verschillende dingen, zoals bijvoorbeeld een klok, pizza, smiley, wiel, play button, kopje koffie van bovenaf, een bal, etc.? Stuur ons een berichtje op hello@creativityclub.nl en we sturen je een A3 die je hiervoor kunt gebruiken :)
➡️ Oplossing negen stippen
We hadden hier nu de oplossing kunnen tonen, maar we kiezen ervoor om dat niet te doen. Misschien wil je namelijk eerst nog even zelf aan de slag en dan zou het zonde zijn als je ‘m hier nu al ziet. Maar geen paniek: even Googlen of AI’en en je hebt ‘m zo gevonden. De clou is in elk geval: kijk verder dan je eerste aanname en denk BUITEN de box :) Dan lukt het je vast zónder hulp.
(*) Even voorstellen, de experts die we aanhalen in dit artikel:
Daniel Pink (1964) is een Amerikaans auteur die bekend werd met zijn boek Drive, waarin hij aantoont dat motivatie voor creatief werk vooral voortkomt uit autonomie, meesterschap en zingeving.
Edward de Bono (1933–2021) was een Maltese arts en psycholoog, bekend van het concept 'lateraal denken'. Hij ontwikkelde technieken om bewust uit vaste denkpatronen te stappen, waaronder de provocatieve denkvragen.
David Kelley (1951) is oprichter van designbureau IDEO en Stanford’s d.school. Hij pleit voor ‘creative confidence’: het geloof dat iedereen creatief kan zijn, mits je een veilige, speelse en experimentele werkcultuur creëert. Kelley geldt ook als een van de grondleggers van design thinking.
✦ Over Creativity Club
Creativiteit is de sleutel tot het succes voor elke organisatie. Het is de drijvende kracht achter innovatie en nieuwe ideeën. De Creativity Club biedt trainingen, workshops en advies voor teams en organisaties. Onze programma's zijn ontworpen om bedrijven te helpen innovatie te stimuleren en doelen te bereiken op basis van collectieve creatieve kracht van medewerkers!
